ONWETTIG KIND, WIE WAS DE VADER?

Zie ook de achtergrondinformatie "onwettigheid" in het menu hiernaast !

 

 

Er is sprake van een onwettig kind; kan ik de (natuurlijke) vader achterhalen?

De vader kan bekend worden bij de wettiging. In de 19e eeuw kon dat:

  1. bij de geboorteaangifte
  2. bij het huwelijk van de vader met de moeder
  3. bij autentieke (notariële) akte
  4. bij olografisch (eigenhandig geschreven) testament
  5. bij kantmelding (in geval ouders buitenslands gehuwd zijn, zonder afkondiging hier te lande en hier opnieuw (moeten) huwen)

Van belang is hierbij dat kinderen in overspel of incestueus geteeld niet erkend konden worden en dat de moeder met de erkenning moest instemmen. De moeder kon dus de erkenning door de vader blokkeren.

Wettigde de vader de kinderen niet, dan zijn er nog wel enkele wegen om de potentiële vader te leren kennen:

  1. Kerkelijke registratie. Na de invoering van de burgelijke stand ging de kerkelijke registratie van dopen gewoon door. De katholieke kerk, die haar eigen wetboek had (zie kerkelijk recht in het menu hiernaast) bleef onwettigheid registreren en vermeldde als het kon de dader. Wellicht dat ook andere kerkgenootschappen dat deden.
  2. Lidmaten van de Hervormde Kerk werden vanwege hun slechte levenswandel gecensureerd: uitgesloten van het avondmaal. De censuurregisters en kerkeraadsnotulen bevatten soms levendige beschrijvingen van de levenswandel van man of vrouw, die een aanknopingspunt kunnen bieden.
  3. Bevolkingsregisters. Uit de bevolkingsregisters kan de samenstelling van het huishouden worden opgemaakt. Dit kan een aanwijzing geven voor de vader.

Noot, voor de fijnproever: Het is straffe kost, maar het vertolkt in elk geval de meningen van vakjuristen en de jurisprudentie tussen 1838 (1808) en 1880. Alles met interpretatieverschillen en verschillende meningen, dus wees niet verbaasd over tegenspraak. Zie het pdf-document: HG.L. van den Heln, Handboek voor den ambtenaar van de burgelijke stand, Den Haag 1881, blz. 369-406 inzake erkenning en wettiging van natuurlijke kinderen.

 

Voor 1811:

  1. In de katholieke doopboeken werd indien mogelijk de naam van de vader opgegeven. Het komt ook voor dat bij de doopinschrijving later een verwijzing naar het huwelijk van de ouders wordt geschreven, soms ook wordt het 'il' van illegitimus/ma doorgehaald.
  2. De Nederduitsch gereformeerde kerk censureerde het onzedelijke gedrag van haar lidmaten (censura morum). Zij werden dan van het avondmaal uitgesloten. Hiervan werd aantekening gehouden in registers of in de notulenboeken van de kerkeraad. Ook andere protestante kerkgenootschappen kenden dit soort regels.
  3. Onwettigen konden door de vorst gewettigd worden. De sporen hiervan zijn te vinden in de domeinrekeningen en in de registers van de hoven. Lijsten van legitimaties zijn uitgegeven oa in genealogische tijdschriften.
  4. In de rechterlijke archieven. In de 17e eeuw werd ontijdig bijslapen nogal eens vervolgd door de overheid. De moeder of haar houders probeerden de vader een schadevergoeding af te dwingen.
  5. In notari�le en schepen acten kunnen we contracten van alimenatie vinden tussen de moeder en de vader. Hierin vinden we ook verklaringen dat de vader de vader niet kan zijn e.d.
  6. In lijsten van hoofden e.d. vind men de samenstelling van het huishouden, waaruit wel eens het vaderschap afgeleid kan worden.

 

Wat is het verschil tussen een erkend en een gewettigd kind? [top]

Er bestond een subtiel juridisch verschil:

Bij erkennen ging het om een rechtshandeling, waardoor burgelijke rechtsbetrekkingen (zoals erfrecht, voogdij, e.d.) ontstonden tussen het natuurlijk kind en de vader, dat kon middels een autenthieke akte gepasseerd voor een notaris of -en dat was gebruikelijker- door een akte van erkenning opgemaakt door de ambtenaar van de burgelijke stand(Burgerlijk wetboek 1838 art 335 e.v.. NBW boek 1 221-226).
Wettiging geschiedde door het huwelijk van de ouders, indien het kind van te voren of op de dag van de huwelijksvoltrekking erkend was/werd door de man (of via eventuele koninklijke brieven van wettiging bij overlijden van een van de ouders) BW 1838 art 327-334. NBW 214-220.

Wettiging ging dus verder dan erkenning. Wat het effect in de praktijk precies was is niet zo te zeggen.
N.B.: Deze artikelen zijn inmiddels vervallen.