http://www.kb.nl/expo/hr/site/index.html

ZIEKTEN

 

 

Heerste er in de jaren 1848-1850 een cholera-epidemie?

Ik ben in het bezit van een kopie van een krantenartikel dat is geschreven door de heer D. Kerssens uit Zaandam dat in het dagblad de Typhoon heeft gestaan. Helaas weet ik niet wanneer dit geweest is. De titel van het artikel is 'Cholera eeuw geleden schrik in Zaanstreek'. Het artikel is gebaseerd op gegevens van overlijdensakten uit het Rijksarchief te Haarlem.
Hieronder een cijfers en gegevens uit het artikel:

(1) De cholerabacil is afkomstig uit het deltagebied van de Ganges (India) en de zeer besmettelijke ziekte vond zijn oorsprong in een grote epidemie die in 1817 uitbrak. De ziekte bereikte in 1831 Europa en een jaar later werden de eerste ziektegevallen in ons land geconstateerd. Een veerschipper brengt de ziekte 31 juli in Amsterdam, waar nog datzelfde jaar 793 mensen sterven.

(2) De ernst van de ziekte kan ook worden afgeleid van de volgende cijfers:

In

1832 stierven in Nederland

4.872

  personen aan cholera.

1833
4.671

1848-1849
22.078

1853
2.891

1854
2.038

1855
2.980

1859
3.748

1866
19.691

1867
1.591
Hierna ging het snel terug:

In

1873
277

en in

1874
48

en van

1901 t/m 1904

nog maar

2

  personen.

Antwoord van Ingrid Noort / 24 juli 1999

 

Welke termen werden voor (levensbedeigende) ziekten gebruikt? [top]

In onderstaande tabel staan diverse ziekten genoemd en waar bekend aangevuld met de aanduidingen zoals deze vroeger vookwamen. De meeste ziekten konden dodelijk aflopen. Deels zijn het ziekten die alleen in de tropen voorkwamen, maar ook daar verbleven veel mensen uit de Republiek, dus gaandeweg werden deze ziekten hier te lande bekend. Regelmatig heersten er epidemie�n, wat soms het hoge sterftecijfer zal verklaren in een bepaalde periode.
Bedacht moet worden dat diverse ziekten destijds niet goed onderkent konden worden. Ze werden vaak met woord als "koortsen" aangeduid, wat bijvoorbeeld kan wijzen op ziekten als malaria, buiktyfus en gele koorts. Latijnse begrippen -die nogal eens in begraafboeken kunnen worden aangetroffen- zijn cursief weergegeven.

algemene term synoniemen, eufemismen


diarree buikloop
difteritis kroep (Croup)
dysenterie rode loop, Rodeloop, persloop; Lat.: dissenteria, dysenteria
Engelse zweetziekte
(wellicht tyfus-vorm)		 Lat.: Sudor Anglicus
ergotisme kriebelziekte
geelzucht geling
gele koorts
 		chocoladeziekte, yellow jack, mal de Siam, vomito negro
(griepvorm) zinkingskoorts
kanker
 		gangreen; Lat.: cancerare, canceratis, gangredine consumptus
koorts:
- gloeiende k.
- hete k.
- hoge
- koude k.
- kwaadaardige k.
- warme k.
Lat.: febri aestuanti
Lat.: febri calida
Lat.: febri vehementi
Lat.: febri frigida
Lat: febri maligna
Lat.: febri calida
lepra (melaatsheid) lazerij, lazerusziekte
malaria moeraskoorts
mazelen
paratyfus (cholera) cholera, Aziatische cholera, (loop?)
pest: longpest en builenpest zwarte dood, contagieuze ziekte (van pestelentie), haestighe sieckte, de gadood, de grote sterfte, de gave gods
pleuritis (zijdewee?); Lat: pleuritide
pokken in de pokjes; Lat.: morbo variolorum
rachitis (Eng. ziekte) Engelse ziekte
roodvonk Sint-Antoniusvuur
scheurbuik scorbu(u)t
Sint-Vitusdans (zenuwziekte) Sint-Veitsdans, fieteldans
slaapziekte slaapzucht; Lat.: lethargo
Spaanse griep Spaanse ziekte
syfilis
tuberculose tering, vliegende tering, groene ziekte; Lat.: cachexia, phthisis, tabbe, tabe(s), thysis
tyfus rotkoorts
vlektyfus
zenuwkoorts

 

Er zijn zover bekend geen Nederlandstalige sites die zich specifiek richten op epidemieën in de Benelux. Wellicht dat iemand zich hier nog eens op wil richten, want ziekten kwam soms slechts in bepaalde streken of plaatsen voor en dat kan handig zijn voor de genealoog om te weten.
Wel is er een aardige aanzet gegeven op Brand, watersnood en epidemie in Nederland 1500-2000 met verwijzingen naar literatuur (Noot: voor informatie over aardbevingen bestaat ook nog de Historische Catalogus).

Voor verdere informatie zijn echter wel verschillende buitenlandse pagina's aanwezig, zoals: